علت خواب‌آلودگی و خستگی بعد از نوشیدن قهوه چیست؟

معمولا همه ما انتظار داریم که پس از نوشیدن قهوه انرژی بیشتری بگیریم تا بتوانیم راحت‌تر و سریع‌تر سراغ کارهای روزانه‌مان برویم، اما برخی افراد بعد از نوشیدن قهوه احساس خواب‌آلودگی می‌کنند. بر خلاف باور عموم، این موضوع به کیفیت قهوه مرتبط نیست بلکه بیشتر به واکنش‌های بدنی فرد مرتبط می‌شود. در این مقاله، بررسی می‌کنیم که علت خستگی بعد از نوشیدن قهوه چیست؟

دلیل خواب‌آلودگی بعد از نوشیدن قهوه

معمولا قهوه را به عنوان یک نوشیدنی صبحگاهی و برای افزایش انرژی روزانه مصرف می‌کنیم، اما همین نوشیدنی برای بعضی افراد بر عکس عمل کند و باعث احساس خواب‌آلودگی و حتی خستگی می‌شود. این موضوع تا حد زیادی، به رابطه قهوه با مغز و تاثیر آن بر سیستم هوشیاری فرد بستگی دارد. بررسی‌های علمی ‌حتی همین پدیده عجیب را هم توجیه کرده است و علت‌هایی برای آن معرفی کرده است:

میزان تحمل کافئین:

گاهی اوقات ممکن است اثر کافئین بر عملکرد بدن شما کاهش یافته باشد و دیگر با مصرف مقدار قبلی قهوه، احساس هشیاری سابق را نداشته باشید. در این حالت، در واقع بدن شما به آن میزان کافئین عادت کرده و دیگر تاثیر مثبتی بر کاهش خستگی شما نمی‌گذارد. گاهی اوقات، افراد مجبور هستند که برای رفع احساس خستگی میزان قهوه یا کافئین دریافتی‌شان از منابع مختلف را افزایش دهند که در نهایت دچار عوارض مصرف بیش از حد این نوشیدنی خواهند شد.

کم خوابی:

با وجود اینکه قهوه سطح انرژی شما را بالا می‌برد، اما به هیچ وجه جایگزین یک تجربه خواب باکیفیت نیست. در هر صورت، باید در طول شب خواب کافی و باکیفیتی دریافت کنید و انتظار معجزه از قهوه نداشته باشید. خواب ناکافی میزان هشیاری و کیفیت واکنش‌های فیزیکی و ذهنی فرد را کاهش می‌دهد. به صورت معمول، نوشیدن قهوه ممکن است که احساس خستگی و خواب‌آلودگی را از بین ببرد، اما صرفا در شرایطی که شما از قبل خواب کافی و باکیفیتی را تجربه کرده باشید.

دقت کنید که مصرف بیش از حد قهوه هم باعث بی‌خوابی، کاهش کیفیت خواب یا اختلال در ساعات خواب شما می‌شود. بنابراین، هنگامی‌ که احساس خستگی دارید قهوه بیشتری ننوشید، چون ممکن است فقط تنظیم خواب شبانه‌تان را برهم بزنید و همین موضوع باعث احساس خستگی بیشتر در طولانی‌مدت می‌شود.

کم آبی بدن:

نوشیدنی قهوه احساس نیاز به دفع ادرار را افزایش می‌دهد و در نتیجه ممکن است باعث تکرر ادرار و کم‌آبی بدن شما شود که خود این موضوع ممکن است حس خستگی را ایجاد ‌کند. کم‌آبی باعث کاهش کیفیت عملکرد ذهنی، اختلال در حافظه، افزایش نگرانی و اضطراب می‌شود. البته مصرف قهوه، بر سطح آب بدن افرادی که به مصرف قهوه عادت کرده‌اند تاثیر زیادی ندارد، اما کسانی که تازه شروع به مصرف قهوه کرده‌اند معمولا با این مشکل روبرو می‌شوند.

سرعت متابولیسم کافئین:

افراد، کافئین موجود در قهوه را با سرعت متفاوتی به انرژی تبدیل می‌کنند. بنابراین، اگر بدن شما انرژی قهوه را خیلی کُند آزاد کند، شما دیرتر از بقیه افراد احساس هشیاری می‌کنید. در مقابل، تبدیل انرژی سریع کافئین هم دردسرهای خاص خودش را دارد. در این شرایط، ممکن است که نوشیدن قهوه خیلی بر بدن شما تاثیری نداشته باشد و یا حتی زودتر تاثیر آن از بین رفته و سریع‌تر از بقیه افراد دچار حس خستگی و خواب‌آلودگی شوید.

عادت‌ها، سبک زندگی و حتی شرایط سلامتی شما ممکن است بر میزان متابولیسم کافئین تاثیر بگذارد. مثلا سیگار کشیدن سرعت متابولیسم قهوه را بالا می‌برد، در حالی که بیماری کبد یا بارداری سرعت متابولیسم کافئین را کاهش می‌دهد.

تغییرات سطح قند خون:

نوشیدن قهوه، توانایی تحمل گلوکز را کاهش می‌دهد و باعث مقاومت انسولین در بدن فرد می‌شود. مقاومت انسولین باعث می‌شود که بدن به کربوهیدرات یا شکر حساسیت پیدا کند و سطح قند خون افزایش پیدا کند. در شرایط بیماری دیابت یا قبل دیابت این موضوع به خودی خود باعث ایجاد حس خستگی در افراد، خصوصا زنان می‌شود.

مشخصا، با اضافه کردن شکر یا هر شیرین‌کننده دیگر به نوشیدنی‌تان، قند خون شما بیشتر هم می‌شود و امکان ایجاد احساس خستگی بیشتری وجود دارد. البته ممکن است که میزان قند خون شما به سطحی نرسد که نیاز به مراقبت‌های پزشکی پیدا کنید، اما کاهش سطح قند خون به‌ خودی خود باعث ایجاد حس خستگی می‌شود.

سطح آدنوزین و حساسیت به آن:

آزاد شدن ماده شیمیایی آدنوزین باعث ایجاد حس بی‌خوابی می‌شود و قهوه با مانع شدن بر سر راه گیرنده‌های آن حس خواب‌آلودگی را از بین می‌برد. در نهایت، بعد از مدتی ممکن است بدن شما به آدنوزین حساسیت پیدا کند و با از بین رفتن تاثیر کافئین، احساس خستگی ماهیچه‌ها و خواب‌آلودگی در بدن شما افزایش پیدا کند.

یک پیشنهاد خواندنی: علائم حساسیت به قهوه چیست؟

عوامل ژنتیکی:

بعضی از افراد بدون هیچ دلیل خاصی بعد از مصرف قهوه احساس خواب‌آلودگی می‌کنند و هوشیاری لازم بعد از مصرف این نوشیدنی را به دست نمی‌آورند. در چنین شرایطی، احتمالا به صورت ژنتیکی به قهوه و کافئین آن حساسیت دارید و کافئین، آن‌طور که بر بدن دیگران تاثیر می‌گذارد برای شما تاثیرگذار نیست.

روش جلوگیری از احساس خواب‌آلودگی بعد از قهوه

اگر بعد از مصرف قهوه به جای احساس هوشیاری دچار خواب‌آلودگی می‌شوید، احتمالا ترفندهای زیر به شما کمک می‌کند که ضمن لذت بردن از نوشیدنی‌تان از این احساس خستگی رها شوید:

خواب کافی داشته باشید: هیچ نوشیدنی یا دارویی، جایگزین یک خواب کافی و آرام شبانه نیست. بنابراین، اگر مشکل خواب دارید حتما آن را حل کنید.

هیدراته بمانید: برای اینکه بدن شما بتواند با مشکل دهیدراته بودن بعد از مصرف کافئین مقابله کند، باید حتما مقدار زیادی آب بنوشید. البته با مصرف مستمر این نوشیدنی این مشکل کم رنگ‌تر می‌شود.

زمان و مقدار مصرف این نوشیدنی را کنترل کنید: اگر مشکل خواب دارید میزان مصرف کافئین در بعدازظهر و عصر را کاهش دهید و به‌هیچ‌وجه شش ساعت قبل از خواب، قهوه مصرف نکنید. گاهی اوقات لازم است کاملا مصرف قهوه کافئین دار را قطع کنید و به جای آن قهوه دیکف استفاده کنید.

شکر و قند کمتری مصرف کنید: سعی کنید که نوشیدنی خود را با شکر یا شیرین‌کننده کمتری مصرف کنید، خصوصا اگر مشکل دیابت دارید.

چرت قهوه: چرت قهوه به افزایش تاثیر کافئین در بدن شما برای کاهش حس خستگی و خواب‌آلودگی کمک می‌کند. بنابراین، در صورت امکان حتما یک خواب کوتاه در بازه زمانی طلایی 20 دقیقه بعد از مصرف این نوشیدنی را در نظر بگیرید.

و در آخر

شاید شنیدن این جمله از یکی از دوستان‌تان که می‌گوید”من اصلا بعد از نوشیدن قهوه سرحال نمی‌شوم” برای‌تان عجیب باشد. اما همین مشکل هم دلایل و توجیهات علمی ‌خاص خودش را دارد. در این مطلب، از دیدگاه علمی ‌توضیح داده‌ایم که چرا نوشیدن قهوه در همه افراد باعث ایجاد هوشیاری بیشتر نمی‌شود، بلکه حتی ممکن است مثل یک داروی خواب‌آور هم عمل کند.