نسل اول، دوم و سوم قهوه چیست؟

موج اول، دوم و سوم قهوه چیست؟ عموما این پرسش برای کسانی پیش می‌آید که قهوه‌نوش‌های حرفه‌ای‌تری هستند و می‌خواهند با شناخت موج‌های اول، دوم و سوم قهوه، این نوشیدنی را بهتر و عمیق‌تر بشناسند. شناخت دقیق موج‌های قهوه به درک بهتر روند تکامل کیفیت دانه‌های قهوه، روش‌های تامین، بهبود تکنیک‌ها و ابزارهای دم‌آوری به خصوص در چند دهه گذشته کمک می‌کند. در نهایت، باید گفت که در این دوره‌های زمانی، صنعت قهوه تغییرات محسوسی را تجربه کرده است. در این مطلب، بررسی می‌کنیم که چطور قهوه در طی این سه موج از جهات مختلف تغییر و تحول پیدا کرده است.

قهوه موج اول چیست؟

پس از  آشنایی با تاریخچه قهوه، در طی موج اول در دهه 1800، قهوه از یک محصول خاص و کمیاب به یک کالای عمومی تبدیل شد و میزان مصرف آن به شدت افزایش پیدا کرد. بعد از اینکه مردم با قابلیت‌ها و طعم عالی این نوشیدنی آشنا‌تر شدند، کم‌کم و به صورت مستمر به خرید قهوه روی آوردند. در این دوران، فروش قهوه به شدت رشد پیدا کرده بود چون افراد بیشتری قهوه را به عنوان یک کالای همیشگی در منزل خود داشتند. قبل از آن، تنها اشراف این نوشیدنی را تهیه و مصرف می‌کردند و دانه‌های قهوه رست و پردازش شده در دسترس عامه مردم نبود. شروع این موج مثل بروز یک انقلاب در دنیای قهوه بود که این نوشیدنی را در دسترس همه مردم قرار داد و عامه مردم امکان تست کردن طعم آن و تبدیل کردن آن به یک کالای معمول در خانه‌های‌شان را داشتند.

در واقع آن زمان دریافت کافئین قهوه از مهم‌ترین دلایل رشد مصرف این نوشیدنی بود و تمرکز کمتری بر محل تولید، کیفیت طعم و عطر قهوه داشت. در همین دوران بود که قهوه‌های فوری، قوطی‌های درب بسته و روش بسته‌بندی وکیوم گسترش پیدا کرد و شرکت‌هایی مثل نسکافه و سوپرمارکت‌ها در زمینه تهیه و توزیع قهوه مشغول به فعالیت شدند.

موج اول قهوه (دهه 1800): قهوه به یک کالا تبدیل شد و مصرف آن به طور تصاعدی رشد کرد.

شناخت قهوه موج دوم

پس از مدتی که از معرفی این نوشیدنی به بازار گذشت، دانه‌های قهوه در سطح انبوه تولید شده و عامه مردم ضمن آشنا شدن با قهوه، توان مالی خرید آن را پیدا کردند. کم‌کم اولویت‌های افراد از صِرف دریافت کافئین قهوه به بهبود کیفیت و تجربه نوشیدن قهوه تغییر پیدا کرد. بنابراین، در این موج، که از سال 1970 شروع شد، غول قهوه آمریکایی به نام استارباکس کاملا مصرف قهوه را به فرهنگ تغییر داد. در این دوران، غول‌های قهوه زنجیره‌ای مثل استارباکس به میدان آمدند و انتظارات مصرف قهوه را از دریافت کافئین به بهبود طعم و کیفیت قهوه افزایش دادند.

در این دوران، کافه‌هایی برای سرو قهوه به وجود آمدند و سریال‌های آمریکایی فرندز و سینفیلد در ایجاد تصویر عمومی ‌در ذهن مردم از کافه‌هایی که قهوه سرو می‌کردند، نقش بسیار مهمی‌ ایفا کردند. کم‌کم کافه‌هایی در سطح شهرهای بزرگ ایجاد شد و ضمن افزایش تقاضا برای مصرف قهوه، به ایجاد یک فرهنگ قهوه‌نوشی کمک کردند. گسترش محبوبیت کافه‌ها در سطح شهر به قدری پیش رفت که افراد زمانی را برای معاشرت با دوستان و آشنایان خود در این مکان‌ها صرف می‌کردند و برای مدتی این مکان‌ها حتی شلوغ‌تر از بارهای نوشیدنی‌های الکلی بودند.

در طول این دوران، افراد بیشتر از نوشیدنی قهوه تلخ و رست تیره استفاده می‌کردند و در میانه همین موج دوم قهوه بود که ایده ترکیب شیر بخارداده و اسپرسو شکل گرفت و پس از آن به سرعت نوشیدنی‌هایی مثل کاپوچینو، لاته و بقیه نوشیدنی‌های ترکیبی شیر و قهوه به بازار معرفی شد و محبوبیت بیشتری پیدا کرد. استارباکس در این موج نقش مهمی ‌در ایجاد نوشیدنی‌های ترکیبی قهوه بازی کرد و ترکیبات متفاوتی مثل فراپاچینو را ایجاد و به بازار معرفی کرد.

موج دوم قهوه (1970): غول قهوه آمریکایی استارباکس فرهنگ قهوه را متحول کرد.

قهوه موج سوم چیست؟

موج سوم قهوه که با شروع دهه 2000 آغاز شد بر کیفیت دانه‌های قهوه بر اساس محل تولید، روش‌های خاص تولید و افزایش آگاهی مصرف‌کننده نسبت به این نوشیدنی تاکید می‌کرد. با شروع موج سوم قهوه، حتی مصرف‌کنندگان معمولی نسبت به مصرف قهوه‌های تولید شده در یک منطقه خاص و قهوه‌های تخصصی اهمیت می‌دادند. در این دوره بیشتر از اینکه هدف از نوشیدن قهوه دریافت کافئین باشد، مصرف‌کنندگان بر کیفیت دانه‌های قهوه تمرکز داشتند و کم‌کم به سمت قهوه‌های تخصصی و برآمده از خاستگاه‌های مشخص روی آوردند.

در این زمان، ابزارها و تکنیک‌های دم‌آوری قهوه پیشرفت زیادی کرد. استفاده از ابزارهای دم‌آوری قهوه در خانه رشد زیادی پیدا کرد و کم‌کم این تجهیزات تبدیل به ابزارهای معمول در آشپزخانه‌های مصرف‌کنندگان خانگی شد. در نتیجه افزایش محبوبیت این دستگاه‌ها، کم‌کم تجهیزات و ابزار دم‌آوری قهوه خانگی و مقرون‌به‌صرفه‌ای در بازار معرفی شد.

علاوه‌بر این، کم‌کم ذائقه عمومی‌ به سمت رست‌های روشن قهوه و طعم‌های شیرین‌تر قهوه تغییر پیدا کرد. افراد اهمیت بیشتری به حرفه‌ای بودن باریستاها، قابلیت ردیابی دانه‌های قهوه، میکرو رسترها و فرآیند تجارت منصفانه قهوه می‌دادند. در این فرآیند، ذکر محل تولید قهوه، زمان رست و فیرترید بودن محصول اهمیت بیشتری پیدا کرد.

در ادامه این موج، آموزش تهیه و رست قهوه در منزل و توسط خود مصرف‌کنندگان اهمیت بیشتری پیدا کرد و افراد نسبت به انجام همه مراحل از آسیاب تا تهیه قهوه در منزل اهمیت بیشتری قائل می‌شدند. البته شغل و مهارت باریستاها اهمیت و درجه اعتبار بیشتری پیدا کرد، چون این افراد به خوبی می‌دانستند که چطور یک فنجان قهوه خوب را از مرحله انتخاب دانه قهوه، آسیاب، رست و سایر مراحل تا دم‌آوری تهیه کنند. مهم‌ترین تشکیلات قهوه که در موج سوم شکل گرفت، انجمن تخصصی قهوه بود که به صورت خاص در زمینه قهوه‌های تخصصی، تک خاستگاه و حتی قهوه‌های تک مزرعه‌ای فعالیت می‌کرد.

موج سوم قهوه (دهه 2000): قهوه بر اساس مبدأ تولید و روش‌های تولید آن شروع به خرید می‌شود.

جدول مقایسه قهوه نسل 1، 2 و 3

در زیر، جدولی از مهم‌ترین تفاوت‌های نسل 1 و 2 و 3 قهوه را آورده‌ایم تا به صورت خلاصه و در یک نگاه کلی مهم‌ترین تفاوت‌های قهوه در این سه نسل را بررسی کنید:

و در نهایت

احتمالا دانستن نحوه تکامل دنیای قهوه برای افرادی که مدت‌هاست وارد فضای پیچیده قهوه شده‌اند جالب باشد. تغییرات شکل گرفته در هر موج و نسل قهوه مثل انقلابات صنعتی باعث بروز تغییر و تحولات زیادی در دنیای این نوشیدنی شده است که خیلی از این تغییرات قابل بازگشت نیستند. البته هر کدام از این تحولات در واکنش به بعضی تحولات اجتماعی شکل گرفته و باعث تغییرات مهمی‌ در صنعت قهوه شده است. در این مطلب، تلاش کرده‌ایم که مهم‌ترین ویژگی‌های هر نسل قهوه را با هم بررسی کنیم تا متوجه شویم که صنعت قهوه در طی این سه نسل چه تغییراتی را پشت سر گذاشته است.