قهوه، نوشیدنی‌ای با عطر دل‌انگیز و طعمی خاص، در سال‌های اخیر در ایران به یکی از انتخاب‌های محبوب تبدیل شده است. با اینکه چای همچنان پادشاه بلامنازع نوشیدنی‌ها در فرهنگ ایرانی است، قهوه با سرعت در حال تسخیر قلب‌ها و فنجان‌هاست. از خیابان‌های شلوغ تهران تا کوچه‌های سنتی یزد، این نوشیدنی توانسته جایگاه خود را در زندگی روزمره مردم پیدا کند. اما واقعاً قهوه تا چه حد در ایران طرفدار دارد؟ در این مقاله، از آمار مصرف قهوه گرفته تا تاریخچه و آداب مصرف آن در شهرهای مختلف ایران را بررسی می‌کنیم.

آمار مصرف قهوه در ایران: اعداد چه می‌گویند؟

برای اینکه بفهمیم قهوه در ایران چقدر محبوب است، باید نگاهی به آمار بیندازیم. بر اساس گزارش نوش آنلاین در سال ۱۳۹۶، سرانه مصرف قهوه در ایران حدود ۸۰ تا ۱۰۰ گرم به ازای هر نفر در سال بود. این یعنی هر ایرانی به‌طور متوسط سالانه کمتر از یک فنجان قهوه می‌نوشید (نوش آنلاین، ۱۳۹۶). اما این آمار قدیمی است و تغییرات زیادی در دهه گذشته رخ داده است.

طبق داده‌ها، واردات دانه قهوه به ایران از ۸۰۸۸ تن در سال ۱۳۹۶ به ۲۷۱۲۶ تن در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است که نشان‌دهنده رشد چشمگیر تقاضاست. همچنین، گزارشی از رادیو فردا در نوامبر ۱۴۰۳ اعلام کرد که واردات قهوه در ایران تا ۷۰ درصد افزایش یافته است. این اعداد نشان می‌دهند که قهوه دیگر فقط یک نوشیدنی خاص نیست، بلکه به بخشی از فرهنگ مصرف ایرانیان تبدیل شده است.

قهوه از چه زمانی پایش به ایران باز شد؟

قهوه در ایران قدمتی چندصدساله دارد. بر اساس منابع تاریخی، این نوشیدنی در دوره صفویه (قرن یازدهم هجری/هفدهم میلادی) از طریق شبه‌جزیره عربستان وارد ایران شد. زائران ایرانی که به مکه و مدینه سفر می‌کردند، با قهوه آشنا شدند و آن را به کشور آوردند. در آن زمان، قهوه‌خانه‌ها به‌عنوان مکان‌هایی برای معاشرت و بحث‌های اجتماعی رونق گرفتند و قهوه به نوشیدنی‌ای محبوب در دربار و میان مردم تبدیل شد.
با این حال، در قرن‌های بعدی، چای به دلیل تولید در مناطق شمالی ایران و دسترسی آسان‌تر، قهوه را به حاشیه راند (تاریخ ما، ۱۴۰۰). اما از دهه ۱۳۸۰ شمسی به بعد، با ظهور کافه‌های مدرن و علاقه به سبک زندگی جهانی، قهوه دوباره به صحنه بازگشت و این بار با قدرت بیشتری در حال رشد است.

قهوه در شهرهای ایران: از یزد تا تهران

مصرف قهوه در ایران بسته به منطقه، تفاوت‌های جالبی دارد. در شهر یزد، قهوه بخشی از مراسم سنتی و مذهبی است. اینجا قهوه را تلخ و بدون شکر در مراسم عزاداری، به‌ویژه در ماه محرم، سرو می‌کنند که نمادی از غم و سوگواری است (ایران هتل آنلاین، ۱۳۹۸). این رسم هنوز هم در میان یزدی‌ها زنده است و قهوه را به بخشی از هویت فرهنگی این شهر تبدیل کرده است.

یک پیشنهاد خواندنی: طرز تهیه قهوه یزدی در چند قدم ساده

در مقابل، در شهرهای بزرگ مثل تهران، قهوه نماد مدرنیته و کافه‌نشینی است. طبق گزارش بهین صنعت یاب، روزانه حدود ۲ تن قهوه در کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌های تهران مصرف می‌شود، در حالی که شهرهایی مثل اصفهان و شیراز هر کدام ماهانه یک تن قهوه مصرف می‌کنند. این تفاوت نشان می‌دهد که قهوه در ایران هم ریشه سنتی دارد و هم با فرهنگ امروزی آمیخته شده است.

چرا قهوه این‌قدر در ایران طرفدار پیدا کرده؟

افزایش محبوبیت قهوه در ایران دلایل مختلفی دارد:

  • فرهنگ کافه‌نشینی: جوانان ایرانی کافه‌ها را به‌عنوان مکانی برای معاشرت و کار انتخاب کرده‌اند.
  • تنوع قهوه‌ها: از قهوه ترک سنتی گرفته تا اسپرسو و کاپوچینو، گزینه‌های زیادی برای هر سلیقه‌ای وجود دارد.
  • فواید سلامتی: تحقیقات نشان داده که قهوه می‌تواند خطر بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۲ را کاهش دهد.

این عوامل باعث شده‌اند که قهوه از یک نوشیدنی ناشناخته به انتخابی روزمره تبدیل شود.

قهوه یا چای: کدام برنده است؟

در ایران، چای با سرانه مصرف حدود ۱.۲ کیلوگرم در سال همچنان حرف اول را می‌زند. اما قهوه با رشد سریع خود، به‌ویژه در میان نسل جوان، در حال کم کردن این فاصله است. در کافه‌ها، منوها پر از انواع قهوه است و حتی در خانه‌ها هم دستگاه‌های قهوه‌ساز خانگی محبوب‌تر شده‌اند. این رقابت نشان می‌دهد که قهوه در حال تبدیل شدن به رقیبی جدی برای چای است.

گران‌ترین و محبوب‌ترین قهوه‌ها در ایران کدامند؟

اگر عاشق قهوه هستید، شاید کنجکاو باشید که بدانید کدام قهوه‌ها در ایران پرطرفدارند:

  • محبوب‌ترین: قهوه ترک در خانه‌ها و اسپرسو در کافه‌ها بیشترین طرفدار را دارند.
  • گران‌ترین: قهوه‌هایی مثل کوپی لواک یا دانه‌های رست‌شده خاص وارداتی که گاهی تا چند میلیون تومان در هر کیلو قیمت دارند.

آینده قهوه در ایران: آیا قهوه‌خیز می‌شویم؟

ایران تولیدکننده قهوه نیست و تمام قهوه مصرفی‌اش وارداتی است، اما رشد تقاضا می‌تواند فرصت‌هایی برای فرآوری و حتی برندسازی داخلی ایجاد کند. اگر سرمایه‌گذاری در این حوزه افزایش یابد، شاید روزی برسد که ایران به یک بازیگر مهم در بازار قهوه منطقه تبدیل شود.

یک پیشنهاد خواندنی: با بزرگترین تولید کنندگان قهوه در جهان آشنا شوید

و در آخر..

قهوه، ستاره در حال ظهور در ایران! قهوه در ایران از یک نوشیدنی آیینی و محدود به یک انتخاب مدرن و فراگیر تبدیل شده است. آمار رو به رشد مصرف، تنوع در نحوه سرو و استقبال نسل جدید نشان می‌دهد که این نوشیدنی جای خود را در فرهنگ ایرانی باز کرده است. چه تلخ و سنتی در یزد بنوشید و چه لاته‌ای خنک در کافه‌ای شیک در تهران، قهوه بخشی از زندگی امروز ماست. نظر شما چیست؟ قهوه در زندگی شما چه جایگاهی دارد؟